Nitelikli Dolandırıcılık Nedir?
Dolandırıcılık, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamaktır.
Nitelikli dolandırıcılık, maddi unsurlara ilişkin daha ağır cezayı gerektiren, TCK m. 158’de belirtilen dolandırıcılığın nitelikli halleridir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçları Hangileridir?
TCK madde 158’de dolandırıcılık suçunun nitelikli halleri tek tek sayılmıştır.
Nitelikli dolandırıcılık suçları;;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
işlenen dolandırıcılık suçlarıdır.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Maddi Unsurları
Dolandırıcılık suçunun maddi unsurları, aynı zamanda nitelikli dolandırıcılık suçu bakımından da geçerlidir. Suçun maddi unsurları; fiil, netice, fail, mağdur ve konudur.
1. Fiil: Fail, hileli davranışlarıyla aldatarak bir başkasının malvarlığında azalma meydana getirmelidir. Davranış, icrai veya ihmali olabilir
2. Netice: Failin, hileli davranışlarıyla aldattığı mağdurun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlaması gerekir. Mağdurun veya başkasının zararına, yararın elde edilmesiyle netice gerçekleşir ve suç tamamlanır.
3. Fail: Dolandırıcılık suçunun faili herkes olabilir.
4. Mağdur: Dolandırıcılık suçunun mağduru, failin kullandığı hileli hareketler sonucunda aldatılarak doğrudan ya da dolaylı olarak zarara uğratılan gerçek kişidir. Aldatılan kişi ile malvarlığı zarara uğrayan kişinin aynı olması şart değildir. Ancak aldatılan kişi ile mal varlığı üzerinde tasarrufta bulunanın aynı kişi olması gerekir.
5. Konu: Dolandırıcılık suçunun konusu; failin kendisi yahut başkası için elde ettiği ekonomik yarardır. Bu yarar malvarlığına ilişkin herhangi bir değer olabilir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Cezası Nedir?
Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası TCK m. 158’de belirtildiği üzere, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Dolandırıcılık suçunun, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
Nitelikli dolandırıcılık cezası yüksek olduğundan, nitelikli dolandırıcılıkta tutuklu yargılama yapılması eğilimi yüksektir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçuna Hangi Mahkeme Bakar?
TCK m. 157’deki basit hali ile TCK m.159’daki daha az cezayı gerektiren hali açısından görevli mahkeme Asliye ceza mahkemesidir. Ceza üst sınırı on yıl hapis olduğundan, görevli mahkeme, nitelikli dolandırıcılık suçlarında ağır ceza mahkemesidir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık
Nitelikli dolandırıcılıkta etkin pişmanlık hali TCK m. 168’de düzenlenmiştir. Buna göre;
1. Dolandırıcılık suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
2. Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir.
3. Kısmen geri verme veya tazmin halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, ayrıca mağdurun rızası aranır.
Nitelikli Dolandırıcılık Zamanaşımı
Nitelikli dolandırıcılık suçlarında olağan dava zamanaşımı süresi onbeş yıldır. Kesintili (olağanüstü) zaman aşımı süresi de yirmiiki yıl altı aydır.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Zararın Karşılanması Nasıl Olur?
Uygulamada genellikle mağdurun belirttiği zarar banka yoluyla veya elden verilmekte ve mağdur zararın giderildiğini adli mercilere bildirmektedir. Ancak her zaman fail ve mağdurun bir araya gelmeyebilir ve zarar konusunda uyum gösterilmeyebilir. Bazen mağdur zararı almamakta da direnebilir. Böyle bir durumda zarar miktarının mağdur adına bir bankaya veya PTT’ye yatırılması, dekontunun adli makamlara ibraz edilmesi halinde de etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak mümkündür.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Yargıtay Kararları
Yargıtay Ceza genel Kurulu, 29.06.2022 gün, 2021/241 E., 2022/506 K.
Sanığın ... yerinden bir süredir alışveriş yapan katılanın sanığın inşaat işleri ve arsa alımı ile de uğraştığını öğrenmesi üzerine sahibi olduğu taşınmazları sanığa satmayı teklif ettiği, sanığın da kabul ettiği, birlikte tapu müdürlüğüne giderek satış işlemini gerçekleştirdikleri, sanığın aşamalarda, katılan ile anlaştıkları şekilde ... satış bedelini katılanın ısrarı üzerine tapu müdürlüğüne gitmeden önce ... elden katılana ödediğini savunduğu, sanık ve katılan tarafından imzalanan ve ... Tapu Müdürlüğünce düzenlenen ... resmî senette de satış bedelinin nakden ve tamamen alındığının belirtilmiş olduğu, katılanın satış işleminden sonra güvence amacıyla sanığın kendisinin yanında yazıp imzalayarak verdiğini beyan ettiği senetteki yazıların ve imzaların Adli Tıp Kurumu raporuna göre sanığın eli ürünü olmadığının belirlendiği, uzun yıllar bankacı olarak görev yapması nedeniyle sosyal ve ekonomik hayata ilişkin yeterli deneyimi bulunduğu anlaşılan katılanın iddialarının aksine sanığın hileli davranışlarla katılanı aldatıp kendisine yarar sağlamak suretiyle üzerine atılı nitelikli dolandırıcılık suçunu işlediğine dair her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil bulunmadığı ve sanığa atılı dolandırıcılık suçunun sabit olmadığı kabul edilmelidir.
-------------------------------
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 02.12.2021 gün, 2019/92 E. , 2021/597 K.
Sanığın aşamalarda vizesini aldığı ve katılan ...ye teslim ettiği 139 adet pasaport için kendisine kısmen ödeme yapıldığı, kalan 145 adet pasaport için ise herhangi bir ödeme yapılmadığı ve bu nedenle ... almadığı yönündeki savunmasının dosya kapsamı ile uyumlu olduğu, sanığın katılan ... yönelik hileli herhangi bir hareketinin bulunmadığı, bu hâliyle taraflar arasında sözleşme hükümlerinin yerine getirilememesinden kaynaklanan hukuki nitelikte bir anlaşmazlık olduğu ve sanığa atılı nitelikli dolandırıcılık suçunun yasal unsurları itibarıyla oluşmadığı kabul edilmelidir.
SIK SORULAN SORULAR
1- Nitelikli Dolandırıcılık Uzlaşmaya Tabi mi?
Nitelikli dolandırıcılık suçları uzlaşmaya tabi değildir. Ancak TCK m.167/2’de düzenlenen “fail ile mağdur arasındaki belli akrabalık ilişkisinin bulunması” ve TCK m.159’da düzenlenen “suçun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi” hallerinde suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olduğundan, öncelikle uzlaştırma hükümlerinin uygulanması zorunludur.
2- Nitelikli Dolandırıcılık Şikayete Tabi mi?
Nitelikli dolandırıcılık şikayete tabi değildir, re’sen takip edilen suçlardandır.
Ancak TCK m.167/2’de düzenlenen “fail ile mağdur arasındaki belli akrabalık ilişkisinin bulunması” ve TCK m.159’da düzenlenen “suçun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi” hallerinde suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.
3- Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Kaç Yıl?
Nitelikli dolandırıcılık cezası TCK m. 158’de belirtildiği üzere, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıdır.
4- Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Para Cezasına Çevrilir mi?
Adli para cezasına çevirme sınırı bir yıl hapis olup, nitelikli dolandırıcılık suçundan verilen hapis cezanın ancak bir yıl ve altına düşmesi halinde mümkündür.