Hapis Cezasının Ertelenmesi Şartları Nelerdir?
TCK m. 51’de düzenlendiği üzere, İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır.
Hapis cezasının ertelenmesi ile sanık hakkında verilen cezanın infazı belirli bir süre ile ertelenmekte, öngörülen sürenin iyi halli olarak geçirilmesi durumunda da mahkum olunan ceza infaz edilmiş ya da mahkumiyet esasen vaki olmamış kabul edilmektedir.
Cezanın ertelenmesi ile hükümlü cezaevine konulmadan, cezanın korkutucu etkisi sürdürülebilecektir. Erteleme bir infaz kurumudur.
Cezanın ertelenmesine karar verilebilmesi için belli koşulların bulunması gerekir. Bunlar;
1- Mahkemece Hükmedilen Cezanın Hapis Cezası Olması
Cezanın ertelenmesinin temel koşullarından biri verilen cezanın hapis cezası olmasıdır. Nitekim TCK m. 51’in başlığı da hapis cezasının ertelenmesi şeklindedir. Dolayısıyla verilecek olan adli para cezası erteleme kapsamı dışındadır.
2- Hükmedilen Hapis Cezasının 2 Yıl veya Daha Az Süreli Olması
Madde metninden açıkça anlaşılacağı üzere, ertelenebilecek cezalar, sonuç itibariyle hükmedilen iki yıl veya daha az süreli hapis cezalarıdır. Onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından ise süre üç yıldır. Suçun kasten veya taksirle işlenmiş olması arasında fark yoktur. Doktrinde tartışmalı olmakla birlikte, Yargıtay’a göre, birden çok cezanın varlığı halinde cezanın ertelenmesine karar verilebilmesi için cezaların toplamının belirtilen sınırlar içinde kalması gerekir.
3- Sanığın Kasten İşlenmiş Bir Suçtan Üç Aydan Fazla Hapse Mahkum Edilmemiş Olması
TCK m. 51’e göre, erteleme yapılabilmesi için;
a. Öncelikle sanığın daha önce hiç suç işlememesi,
b. İşlemişse de bunun kasıtlı bir suç olmaması,
c. Kasıtlı bir suçtan mahkumiyet halinde ise bunun üç aydan fazla hapis cezası olmaması,
gerekir.
4- Sanığın Tekrar Suç İşlemeyeceği Kanaatinin Oluşması
Cezanın ertelenmesine karar verilebilmesi için, hakimin, yargılama sürecinde sanığın gözlemlenen pişmanlığı dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda bir kanaat edinmesi gerekir. Bu koşul kanunda, “Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması” şeklinde yer almıştır.
5- Hapis Cezasının Ertelenmesi İçin Zararın Giderilmesi Şartı
Zararın giderilmesi şartı hakimin takdirine bırakılmıştır. Buna göre, cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.
Hapis Cezası Hangi Hallerde Ertelenemez?
TCK 151. maddede yer alan hapis cezasının ertelenmesi şartlarının bulunmaması durumunda hapis cezasının ertelenmesine karar verilemez. Bunlar; hapis cezasının iki yılı aşması, önceki mahkumiyetin kasıtlı suça dayanması ve üç aydan fazla hapis cezası olması, pişmanlığa yönelik hakimde kanaat oluşmaması ve hakimin uygun göreceği zararın giderilmesi şartının yerine getirilmemesidir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Halinde Denetim Süresi ve Yükümlülükler
TCK m. 51/3’e göre, “Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.” Hakim, alt ve üst sınırlar arasında kalmak suretiyle denetim süresi belirler.
Yapılan yargılama sonucunda hakim, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresi boyunca seçenek yükümlülüklerin yerine getirilmesine karar verebileceği gibi, herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.
5237 sayılı TCK’nın 51/4. maddesine göre, hükmedilebilecek yükümlülükler şunlardır;
a. Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesi,
b. Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılması,
c. On sekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesi.
Hakkında erteleme kararı verilen hükümlünün, denetim süresini yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirdiğinin anlaşılması halinde, ertelenen cezası infaz edilmiş sayılır.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Kararı Aleyhine İstinaf, Temyiz veya İtiraz
Cezanın ertelenmesi bir infaz kurumudur. Erteleme kararıyla verilen cezanın infazı ertelenmektedir. Dolayıyla ortada bir ceza hükmü vardır. Bu nedenledir ki genel yasa yolları bir mahkumiyet gibi erteleme kararları için de geçerlidir. Ertelenen ceza miktarı gözetilerek karar istinaf incelemesine tabi olabilecektir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Yargıtay Kararları
Ceza Genel Kurulu, 17.05.2022, 2018/165 E., 2022/353 K.
İnceleme tarihi itibarıyla adli sicil ve arşiv kaydı bulunmayan, suçu işledikten sonra pişmanlık göstermediğine ilişkin bir beyanı ya da dosyaya yansıyan olumsuz bir davranışı olmayan sanık hakkında ... hüküm kurulurken, suç işlendikten sonraki dönemi ifade eden yargılama aşamasındaki davranışları lehine takdiri indirim sebebi kabul edilerek hakkında TCK’nın 62. maddesi uygulandıktan sonra, bu kez suç işlendikten sonraki davranışları olumsuz değerlendirilerek ... “Suçun işlenmesindeki özellikler dikkate alındığında hapis cezası ertelendiğinde bir daha suç işlemeyeceği yönünde mahkememizde olumlu görüş oluşmadığından” biçimindeki gerekçeyle hapis cezasının ertelenmemesine karar verilmesinde çelişkiye neden olunduğu kabul edilmelidir.
------------------------------------------------------
Ceza Genel Kurulu, 09.03.2021, 2017/1066 E., 2021/85 K.
Yerel Mahkemece, direnme kararı verilirken temel cezanın alt sınırdan uzaklaşılarak tayin edilmesinde direnme gerekçesi belirtilmiş olmasına rağmen, cezanın ertelenmesi veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümlerinin uygulanmaması bakımından direnme nedenleri gösterilmeden ve bozmaya niçin uyulmadığı açıklanmadan hüküm kurulması isabetli değildir.
--------------------------------------
Ceza Genel Kurulu, 10.03.2020, 2019/153 E., 2020/165 K.
İnceleme tarihi itibarıyla adli sicil ve arşiv kaydı bulunmayan, suçu işledikten sonra pişmanlık göstermediğine ilişkin bir beyanı ya da dosyaya yansıyan olumsuz bir davranışı olmayan, ikrarı lehine takdiri indirim sebebi olarak kabul edilerek hakkında TCK’nın 62. maddesi uygulanan ... yargılama sürecindeki savunmaları ve davranışları olumsuz değerlendirilerek hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yer olmadığına karar verilmesine karşın hapis cezasının ertelenmesine gerekçe olarak yargılama sürecindeki pişmanlığının gösterilmesi suretiyle gerekçeler arasında çelişki oluşturulduğunun da kabulü gerekmektedir.
------------------------------------
SIK SORULAN SORULAR
1- Hapis Cezasının Ertelenmesi Ne Demek?
Hapis cezasının ertelenmesi demek, verilen hapis cezasının deneme süresi içinde öngörülen tedbirlere uyulması halinde cezaevine girmeden infaz edilmiş kabul edilmesi demektir.
2- Ertelenen Hapis Cezası Sicile İşler mi?
Ertelenen hapis cezası da bir ceza olduğundan adli sicile işler.
3- Hapis Cezasının Ertelenmesi Kararını Verme Yetkisi Kimde?
Cezanın ertelenmesine karar verme yetkisi, yargılamayı yapan ve kovuşturma sonunda hapis cezasına hükmeden mahkemeye aittir.
4- Ertelenen Cezalar Af Kapsamına Girer mi?
Ertelenen cezaların diğer cezalar gibi af kapsamına girmesine engel bir durum yoktur.