Dolandırıcılık Suçu Nedir?
Dolandırıcılık suçu, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp onun veya başkasının zararına olacak şekilde kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır.
Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlenen suç, kişilerin malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Dolandırıcılığı diğer malvarlığına karşı suçlardan ayıran, farklı kılan aldatma temeline dayanan bir suç olmasıdır.
Türk Ceza Yasasının 157. maddesinde, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verileceği hükme bağlanmıştır.
Dolandırıcılıkta korunan hukuki yarar malvarlığı değerleridir.Bu suçta irade özgürlüğü diğer bir anlatımla iyi niyet ve güven ihlal edilmektedir.
Dolandırıcılık suçunda üç unsur karşımıza çıkmaktadır. Hile, aldatma ve zarar oluşturma/menfaat temin etmedir.
Kasten işlenebilen dolandırıcılık suçunun faili, aldatmaya yönelik hileli davranışlarda bulunan, kendisine veya bir başkasına yarar sağlayan kimsedir. Suçun mağduru, aldatılan ve/veya malvarlığına zarar verilen kimselerdir.
Dolandırıcılık suçu şikâyete bağlı değildir. Türk Ceza Yasasının 157. maddesinde düzenlenen basit dolandırıcılık suçu, Ceza Muhakemesi Yasasının 253. maddesinde düzenlenen uzlaştırmaya tabidir.
Dolandırıcılık, yararın temini ve zararın ortaya çıkmasıyla tamamlanır. Suça teşebbüs olanaklıdır. Suça iştirak mümkündür.
Dolandırıcılıkta, zincirleme suç hükümlerinin uygulanması olanağı vardır.
Dolandırıcılık suçu, genellikle belgede sahtecilik suçuyla birlikte işlenmektedir ki bu durumda her iki suç açısından ayrı ayrı ceza verilmektedir.
Nitelikli dolandırıcılık suçunun düzenlendiği Türk Ceza Yasasının 158. maddesine göre, dolandırıcılığın;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
TCY’nin 158/2 maddesine göre, kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
TCY’nin 158/3 maddesine göre, Bu madde ile 157. maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
TCY’nin 168. maddesinde düzenlenen etkin pişmanlık hükümlerine göre, suç tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir. Kısmen geri verme veya tazmin halinde ise, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için ayrıca mağdurun rızası aranır.
Basit Dolandırıcılık Nedir?
Basit dolandırıcılık, Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlenen dolandırıcılık suçunun temel halidir. Nitekim Kanun’un 158. maddesinde cezayı ağırlaştıran nitelikli dolandırıcılık hallerine yer verilmiştir.
Dolandırıcılık Suçu Unsurları Nelerdir?
Suçun unsurları aşağıda belirtilmiştir.
Dolandırıcılık Suçunun Maddi Unsurları
Failin, hileli davranışlarla mağduru aldatması neticesinde, onun veya başkasının zararına olmak üzere kendine veya başkasına yarar sağlamasıdır.
Hileli Davranış: İkna edici davranışlarla gerçeği gizleyerek, muhatabın inceleme eğilimini etkilemek, onda yanlış kanı uyandırmak ve böylece almayacağı bir kararı vermeye yöneltmektir.
Mağdurun Aldatılması: Mağdur, gerçekleştirilen hileli davranışlar sonucunda aldatılmalıdır.
Mağdurun Zararına Yarar Elde Edilmesi: Mağdurun malvarlığının zarara uğraması karşılığında failin kendisine veya başkasına yarar sağlaması gerekir.
Dolandırıcılık Suçunun Manevi Unsuru
Dolandırıcılık suçunun manevi unsuru genel kasttır. Fail, gerçekleştirdiği davranışların hileli olduğunu, mağduru aldatacağını bilerek ve isteyerek hareket etmelidir. Bununla birlikte, failin hileli davranışlar sonucu aldatılan mağdurun aldatılmanın etkisiyle kendisinin veya başkasının malvarlığında azalma meydana getirecek tasarrufta bulunacağını öngörmesi ve istemesi de gerekir
Dolandırıcılık Suçunda Hile
Dolandırıcılıkta hile, suçun unsurlarından biridir. Dolandırıcılıkta fail, mağduru hileli davranışlarla aldatmaktadır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus, hileli davranışın, belli bir ağırlığa sahip olması, ustaca gerçekleştirilmesi ve yoğun olması gerektiğidir.
Dolandırıcılık Suçu Zamanaşımı, Şikayet ve Uzlaştırma
Suçun zamanaşımı süresi 8 yıldır. Olağanüstü zamanaşımı süresi ise 12 yılı geçemez.
Dolandırıcılık suçunda şikayet, normal koşullarda aranmaz.
Yani suç şikayete tabi değildir, re’sen takibi gerektiren suçlardandır. Ancak Türk Ceza Kanunu’nun 159. maddesinde belirtilen, dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, suçun takibi şikayete bağlı olmaktadır.
Dolandırıcılık suçu normal koşullarda uzlaşmaya tabi değildir. Yalnızca Türk Ceza kanunun 159. maddesi kapsamına giren hallerde, başka ifadeyle, dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, suç uzlaşmaya tabidir.
Nitelikli Dolandırıcılık Nedir?
Nitelikli dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde düzenlenmiştir. Nitelikli dolandırıcılık, dolandırıcılığın ağırlaştırılmış halleridir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Unsurları Nelerdir?
Nitelikli hallerin bir kısmı mağdurun niteliği ve failin saikinden, kullanılan araç ve yöntemlerden, bir kısmı ise failin amacından hareketle nitelikli hal olarak düzenlenmiştir.
Nitelikli dolandırıcılık suçunun unsurları, dolandırıcılık suçunun unsurlarıyla aynıdır. Ancak Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde belirtildiği üzere, nitelikli hallerde mağdurun niteliği, failin saiki, kullanılan araç ve yöntem, failin amacı gibi haller ek unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Nitelikli Dolandırıcılık Türleri
Nitelikli dolandırıcılık, Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılığın dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi halinde fail basit değil nitelikli dolandırıcılıktan hüküm giyecektir. Ülkemizde bu tür dolandırıcılık örneğine sıkça rastlanmaktadır.
Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle dolandırıcılık: Failin, dolandırıcılığı kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlarından yararlanmak suretiyle işlemesi halinde fail nitelikli dolandırıcılık suçunu işlemiş sayılacaktır.
Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılığın nitelikli hallerinden biri de kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle işlenmesidir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılığın kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesidir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak dolandırıcılık: Dolandırıcılığın kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak işlenmesi halidir.
Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılığın bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesidir.
Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılık suçunun basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesi durumunda nitelikli dolandırıcılık söz konusu olacaktır.
Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında dolandırıcılık: Maddede, dolandırıcılığın tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında işlenmesi hali nitelikli hal kabul edilmiştir.
Kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında dolandırıcılık: Dolandırıcılığın kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında işlenmesi halinde nitelikli dolandırıcılıktan hüküm kurulacaktır.
Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık: Dolandırıcılığın serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi hali ağırlaştırıcı hal olarak yer almıştır.
Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla dolandırıcılık: Dolandırıcılık suçu, banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla işlenirse fail Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesine göre cezalandırılacaktır.
Sigorta bedelini almak maksadıyla dolandırıcılık: Dolandırıcılığın sigorta bedelini almak maksadıyla yapılması hali nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilmiştir.
Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle dolandırıcılık: 2016 yılında yapılan eklemeyle, kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle işlenmesi hali de nitelikli dolandırıcılık suçu kapsamına alınmıştır.
Dolandırıcılık Suçu Cezası
Dolandırıcılık suçunun cezası suçun niteliğine göre farklılık göstermektedir. Suçun basit ve nitelikli hallerine göre ayrı başlık altında dolandırıcılık suçu cezaları belirtilecektir.
Basit Dolandırıcılık Suçu Cezası
Basit dolandırıcılık suçu cezası, Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlendiği üzere, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıdır. Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Cezası
Nitelikli dolandırıcılık suçu cezası, Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde düzenlendiği üzere, , üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıdır. Ancak, maddenin (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Dolandırıcılık Suçunda Cezayı Artıran Haller
Türk Ceza Kanunu’nun 158/son maddesine göre, 158. madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
Dolandırıcılık Suçu ve Etkin Pişmanlıkta Ceza İndirimi
Dolandırıcılık suçunda etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak mümkündür. Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesine göre, suç tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir. Kısmen geri verme veya tazmin halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, ayrıca mağdurun rızası aranır.
Dolandırıcılık Suçu Hangi Mahkemede Görülür?
Basit dolandırıcılık suçunda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Nitelikli dolandırıcılık suçunda görevli mahkeme ise ağır ceza mahkemesidir.
Dolandırıcılık Suçu Yetkili Mahkeme
Yetkili mahkeme genel yer bakımından yetki kuralları çerçevesinde belirlenir. Buna göre genel kural olarak, dolandırıcılık suçunda yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesidir.
Dolandırıcılık Suçu ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesindeki koşulların varlığı halinde dolandırıcılık suçunda da hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkündür. Diğer suçlardaki koşullar bu suç açısından da geçerlidir. Dolandırıcılıkta hükmün açıklanmasının geri bırakılması için, diğer koşullarla birlikte yapılan yargılama sonunda hükmolunan cezanın, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası olması gerekir.
Dolandırıcılık Suçu Yargıtay Kararları
Ceza Genel Kurulu, 29.06.2022, 2021/241 E., 2022/506 K.
Sanığın ... yerinden bir süredir alışveriş yapan katılanın sanığın inşaat işleri ve arsa alımı ile de uğraştığını öğrenmesi üzerine sahibi olduğu taşınmazları sanığa satmayı teklif ettiği, sanığın da kabul etttiği, birlikte tapu müdürlüğüne giderek satış işlemini gerçekleştirdikleri, sanığın aşamalarda, katılan ile anlaştıkları şekilde 56.000 TL satış bedelini katılanın ısrarı üzerine tapu müdürlüğüne gitmeden önce 28.000 Euro olarak 2 TL kur hesabı ile elden katılana ödediğini savunduğu, sanık ve katılan tarafından imzalanan ve D. Tapu Müdürlüğünce düzenlenen 26.10.2010 tarihli ve 7569 sayılı resmî senette de satış bedelinin nakden ve tamamen alındığının belirtilmiş olduğu, katılanın satış işleminden sonra güvence amacıyla sanığın kendisinin yanında yazıp imzalayarak verdiğini beyan ettiği senetteki yazıların ve imzaların Adli Tıp Kurumu raporuna göre sanığın eli ürünü olmadığının belirlendiği, uzun yıllar bankacı olarak görev yapması nedeniyle sosyal ve ekonomik hayata ilişkin yeterli deneyimi bulunduğu anlaşılan katılanın iddialarının aksine sanığın hileli davranışlarla katılanı aldatıp kendisine yarar sağlamak suretiyle üzerine atılı nitelikli dolandırıcılık suçunu işlediğine dair her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil bulunmadığı ve sanığa atılı dolandırıcılık suçunun sabit olmadığı kabul edilmelidir.
--------------------
Ceza Genel Kurulu, 31.03.2022, 2020/242 E., 2022/233 K.
Ceza yargılamasının amacının, hiçbir kuşkuya yer bırakmaksızın maddi gerçeğin ortaya çıkarılması olduğundan hareketle, aşamalardaki ifadelerinde sanık ... ile katılan ...'ın birbirleriyle ve katılan ...'ın kendi içindeki çelişkilerin giderilmesi, katılan ...'dan zararının giderilip giderilmediğinin sorularak ortağı ve müdürü olduğunu beyan ettiği ve çeklerin arkasına kaşesini bastığı Teknorota Bilgisayar İnşaat Turizm Elektrik San. Tic. Ltd. Şti'ye ait belgelerini ibraz etmesinin istenilmesi, ayrıca dosyada ticaret sicili bilgileri mevcut olan Teknorota İnşaat Elektrik Bilgisayar Kırtasiye Danışmanlık Turizm Ticaret Ltd. Şti. yetkilisi ...'nun tanık sıfatıyla beyanının alınıp çeklerin arkasında kaşesi bulunan Teknorota Bilgisayar İnşaat şirketi ile yetkili olduğu şirketin aynı şirket olup olmadığının, unvan değişikliği yapılıp yapılmadığının, katılan ...'ı tanıyıp tanımadığının sorulması, ... ad ve hesabına keşide edilen çeke ilişkin 11.11.2013 tarihli bilirkişi raporunda belirtilen eksikliklerin tamamlanarak çekteki yazı ve imzaların katılan ... eli ürünü olup olmadığına yönelik bilirkişi incelemesi yaptırılması, ... Elektronik Güvenlik Sistemleri şirketi yetkilisi katılan ...'ın çağrılarak suça konu çekleri katılan ...'ın hangi amaçla verdiğinin açıklattırılması, ... 10. Ağır Ceza Mahkemesinin 2013/392 esas sayılı dosyasının onaylı bir suretinin getirtilerek katılan ...'ın söz konusu dosyadaki ifadeleri ile inceleme konusu dosyadaki ifadeleri arasında ve aynı şekilde tanık ...'in de söz konusu dosyadaki ifadeleri ile inceleme konusu dosyadaki ifadesi arasındaki çelişkilerin giderilmesi, sanık ...'ın katılan ... ve tanık ... ile birlikte hareket edip etmediğinin belirlenmesi amacıyla suç tarihi öncesini kapsayacak şekilde arama ve aranmaya ilişkin iletişiminin tespit edilmesi, nihayetinde sanık ...'ın, sanık ... ile birlikte hareket edip katılan ...'a yönelik nitelikli dolandırıcılık ve resmî belgede sahtecilik suçlarını mı yoksa katılan ... ve tanık ... ile birlikte hareket edip ... Elektronik Güvenlik Sistemleri şirketine yönelik nitelikli dolandırıcılığa teşebbüs ve resmî belgede sahtecilik suçlarını mı işlediklerinin belirlenmeye çalışılması, ulaşılacak sonuca göre, katılan ... hakkında inceleme konusu dosyada resmî belgede sahtecilik suçundan ek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması nedeniyle CMK'nın 172/2. maddesi de dikkate alınıp, katılan ... ve tanık ... hakkında suç duyurusunda bulunulması ve iddianame ile dava açılması hâlinde gerekli görülürse davaların birleştirilmesinden sonra toplanan tüm deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre sanıkların hukuki durumlarının belirlenmesi gerekirken, sanık ... hakkında nitelikli dolandırıcılık ve resmî belgede sahtecilik suçlarından, sanık ... hakkında ise nitelikli dolandırıcılık suçundan eksik araştırmayla hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır