Kara Para Nedir?
Kara para, genel tanımıyla, bir suçun işlenmesi suretiyle elde edilen malvarlığı değerleridir.
Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama konusu özellikle ülkemizde son zamanlarda önemli bir gündem olarak yerini almaktadır. Kara para aklama, suç gelirinin, bu gelire kaynaklık eden ve öncül suç olarak isimlendirilen suçtan uzaklaştırılarak çeşitli işlemlerle yasal yollardan elde edilmiş gelir görüntüsü kazandırılmasıdır.
Bir başka tanımlamayla, kişilerin suçlarını gizleyebilmek veya suç gelirlerine yasal görüntü kazandırmak amacıyla, suçtan elde ettikleri malvarlığı değerlerinin niteliğini, kaynağını, yerini, durumunu, hareketini ve kime ait olduğunu saklama, örtme veya olduğundan farklı göstermelerine yönelik işlem ve faaliyetler şeklinde de tanımlanabilir.
Kara Para Aklama Suçu Nedir?
Kara para aklama suçu, ulusal hukuk sistemimize ilk olarak 1988 tarihli Viyana Sözleşmesi’nin imzalanması ile girmiştir. Söz konusu sözleşme ülkemiz tarafından 20 Aralık 1988 tarihinde imzalanarak, 22 Kasım 1995 tarih ve 4136 sayılı kanun ile iç hukukumuza dâhil olmuştur.
13.11.1996 tarihinde 4208 sayılı ‘’Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun’’ TBMM‘ de kabul edilmiştir. Ülkemizin kara para aklamayla mücadelede istihbarat birimi olan MASAK, 17 Şubat 1997 tarihinde göreve başlayarak bu konuda kanunlarca kendilerine verilen yetkiler dâhilinde önlemler alınmasını, bilgi toplama, şüpheli işlem tespiti, kayıtların saklanması gibi konularda görevlendirilmiştir.
Türk Ceza Kanunu’nun 282. maddesi ve 18.10.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ile 4208 sayılı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanunun kontrollü teslimat ile hükümleri dışındaki hükümleri geçersiz hale gelmiştir. Bununla hapis cezasını gerektiren suçlardan elde edilen tüm gelirler kara para olarak kabul edilmektedir.
TCK’nın suç neticesinde şüphelinin suçtan elde ettiği gelirden bahseden 296. maddesi ile suç eşyasını, suç olduğunu bilerek satın almaktan bahseden 512, 570 ve 580. maddeleri kısmen kara parayı konu alıyor gibi gözükmektedir.
Kara para aklama dolandırıcılığı da denebilen suç ile mücadelede Türk Ceza Kanununun 282. maddesi bu suçu işleyen faillere adli hapis ve adli para cezası verilmesini öngörmektedir.
Kara Para Aklama Suçunun Cezası Nedir?
Kara para aklama suçunun cezası TCK m. 282’de düzenlenmiştir.
Madde 282- Alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkaran veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tâbi tutan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Birinci fıkradaki suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, bu suçun konusunu oluşturan malvarlığı değerini, bu özelliğini bilerek satın alan, kabul eden, bulunduran veya kullanan kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu suçun, kamu görevlisi tarafından veya belli bir meslek sahibi kişi tarafından bu mesleğin icrası sırasında işlenmesi halinde, verilecek hapis cezası yarı oranında artırılır.
Bu suçun, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
Bu suç nedeniyle kovuşturma başlamadan önce suç konusu malvarlığı değerlerinin ele geçirilmesini sağlayan veya bulunduğu yeri yetkili makamlara haber vererek ele geçirilmesini kolaylaştıran kişi hakkında bu maddede tanımlanan suç nedeniyle cezaya hükmolunmaz.
Madde metninden anlaşılacağı üzere, kara para aklama cezası, alt sınır itibariyle iki yıl, üst sınır bakımından ise artırımlar hariç yedi yıldır.
Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini (Kara Para Aklama) Suçunda Öncül Suç Kavramı
Genel olarak aklamadan bahsedebilmek için;
a. Bir suç işlenmiş olmalı (öncül suç),
b. Bu suçtan kaynaklanan malvarlığında artış sağlanmalı,
c. Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklamalı, bu ekonomik değerleri yasadışı nitelikten çıkarıp bunlara yasal görünüm kazandırmaya yönelik fiiller işlenmelidir.
Öncül suç, suç gelirinin elde edilmesini mümkün kılan suçtur.
Kara paraya kaynaklık eden öncül suçlar, alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren ve mal varlığında artışa neden olan tüm suçlardır.
Kara Para Aklama Suçunun Aşamaları Nelerdir?
Kara paranın aklanmasından esas itibari ile üç aşamadan bahsedilmektedir. Bunlar yerleştirme, ayrıştırma ve bütünleştirme aşamalarıdır. Kara para aklama dolandırıcılığında bu aşamalardan yararlanılmaktır.
1. Yerleştirme Aşaması: Yerleştirme aşaması bu zorunluluğun bir sonucu olarak suç gelirlerinin nakit formundan kurtarılmak amacıyla finansal sisteme sokulması aşamasıdır. Suç gelirinin finansal sisteme bir kez sokulması sonrasında hesaplar ve ülkeler arasında dolaştırılması suretiyle izinin kaybettirilmesi imkanına kavuşulmuş olacaktır.
2. Ayrıştırma Aşaması: Kara paranın ülke içinde değişik hesaplar arasında ve uluslararası alanda transfer işlemlerine tabi tutularak , paranın izinin sürülmesinin güçleştirilmesi aşamasıdır. Aklayıcılar tarafından, fiktif kişiler ile tabela şirketleri de dahil olmak üzere çeşitli kişi ve hesaplar arasında dolaştırılan, yurtdışındaki tabela bankalarına gidip gelen veya off-shore merkezlerinde işlem gören para bir taraftan öncül suçtan uzaklaşırken, diğer yandan aklama ile mücadele eden kamu otoritelerince takibi güç hale gelir.
3. Bütünleştirme Aşaması: Aklama aşamalarının sonunda, aklanan kara paranın asıl sahibine dönmesi temel amaçtır. Kara paranın çeşitli aşama ve yöntemler sonunda aklandıktan sonra, yasal görünüm altında sahibine dönme aşaması bütünleştirme aşamasıdır. Daha önceki aşamalarda suçla bağlantısı koparılan kara para yasal bir gelir veya malvarlığı unsuru olarak ilgili kişiye geri döner.
Kara Para Aklama Yöntemleri Nelerdir?
Gelişen teknolojiyle klasik metotlara her geçen gün yenileri eklenebilmektedir. Bugüne kadar kullanılmış yüzün üzerinde teknik bulunmaktadır. En çok kullanılan yöntemler;
1. Nakit para kaçakçılığı,
2. Şirinler yöntemi,
3. Vergi cennetleri,
4. Kıyı bankacılığı,
5. Paravan şirketler,
6. Hayali ihracat,
7. Kumarhaneler,
8. Off-shore bankaları,
9. Borsa manipülasyonları,
10. Sigorta poliçeleri,
11. Bankacılık yoluyla kara para aklama,
12. Kredi kartı ile kara para aklama,
13. Değerli taş ticareti,
14. Sanat ve tarihi eserler ticareti,
15. 900 lü hatların kullanılması,
16. Bağış toplamak,
17. Maden İşletmeciliği,
18. Spor kulüplerinin kullanılmasıdır.
Kara Para Aklama Suçunun Örgütlü Olarak İşlenmesi
Kara para aklama dolandırıcılığı suçunun örgütlü işlenmesi hali ağırlaştırıcı neden olarak öngörülmüştür.
TCK’nın. 282. maddesinin 4. fıkrasında; “Bu suçun, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır” hükmüne yer verilmiştir.
TCK’nın 220. maddesinde de örgüt tanımlaması yapılmıştır.Örgütün özellikle aklama suçunun işlenmesi amacıyla kurulmasına gerek yoktur. Yapısının, üye sayısının, kendi içinde hiyerarşisinin bulunması ve aklama suçunu işlemeye elverişli olması yeterlidir.
Nitelikli halinin uygulanabilmesi için yalnızca aklama suçunun bu kapsamda kalması yeterli olup ayrıca öncül suçun da örgüt tarafından işlenmesine gerek yoktur.
Kara Para Aklama Suçunda Etkin Pişmanlık
TCK’nın 282. maddesinin 6. fıkrasında aklama suçunda etkin pişmanlık hali düzenlenmiştir. Buna göre; bu suç nedeniyle kovuşturma başlamadan önce suç konusu malvarlığı değerlerinin ele geçirilmesini sağlayan veya bulunduğu yeri yetkili makamlara haber vererek ele geçirilmesini kolaylaştıran kişi hakkında bu maddede tanımlanan suç nedeniyle cezaya hükmolunmaz.
Burada dikkat edilmesi gereken husus, aklama suçu ile ilgili etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, kişinin bu suç nedeniyle hakkında henüz soruşturma başlamadan önce veya soruşturma başlamış ise henüz kovuşturma başlamadan önce söz konusu gelirin ele geçirilmesini sağlamalı veya bulunduğu yeri yetkili makamlara söyleyerek ele geçirilmesini kolaylaştırmalıdır.
Kara Para Aklama Suçunda Zaman Aşımı
TCK’nın 282. maddesinin birinci fıkrasında, “Alt sınırı altı ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkaran veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tâbi tutan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.” hükmüne yer verilmiştir. Söz konusu fıkraya giren hallerde, kara para aklama suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Aynı maddenin ikinci fıkrasında “Birinci fıkradaki suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, bu suçun konusunu oluşturan malvarlığı değerini, bu özelliğini bilerek satın alan, kabul eden, bulunduran veya kullanan kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır. Bu fıkra kapsamına giren hallerde dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Kara Para Aklama Suçunda Yetkili Mahkeme
Aklama suçunun yargılanmasında yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer asliye ceza mahkemesidir. Yurt dışına çıkarma seçimlik hareketinde yetkili yer; malvarlığı değerinin fiziki olarak ülkeyi terk ettiği yer, elektronik olarak çıkartılmasında ise talimatın verildiği yerdir.
Çeşitli işlemlere tabi tutmada ise işlemin niteliğine göre suçun icra hareketinin yapıldığı yer yetkili olacaktır. Bunun dışında CMK’nın 12 ve 13. maddelerinde belirtilen genel yetki kuralları uygulanacaktır.
SIK SORULAN SORULAR
1- Kara Para Aklama Cezası Paraya Çevrilir mi?
Aklama suçu karşılığında verilen hapis cezasının alt sınırı bir yıldan fazla olduğundan kısa süreli hapis cezasına seçenek olan yaptırımlara, bu kapsamda hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
2- Kara Para Aklama Cezası Kaç Yıldır?
TCK’nın 282. maddesi birinci fıkrasına giren hallerde üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası; ikinci fıkrasına giren hallerde, iki yıldan beş yıla kadar hapistir.