Kanun Yararına Bozma Nedir?
Kanun yararına bozma, hâkim veya mahkemelerce verilip istinaf ya da temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıkların giderilmesini sağlamak amacıyla, Adalet Bakanlığının talebi üzerine veya re’sen Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesi uyarınca başvurulan kanun yoludur.
Kanun Yararına Bozma Sebepleri Nelerdir?
Ceza hukuk açısından kanun yararına bozma yoluna gitme düzenlemesine CMK m. 309’da yer verilmiştir. Buna göre kanun yararına bozma sebepleri verilen kararların hukuka aykırı olmasıdır. Hukuk davalarında kanun yararına bozma yöntemi ise, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 363 üncü maddesinde belirtilmiştir.
Buna göre ancak kesin olarak verilen hükümlerle, niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade eden ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşmiş bulunan hükümler hakkında kanun yararına temyiz yoluna başvurulabilir. İstinaf/Temyiz incelemesinden geçen ve esası hakkında karar verilen bir dosyanın kanun yararına temyiz edilmesi hukuken mümkün bulunmamaktadır.
Kanun Yararına Bozma Şartları Nedir?
Kanun yararına başvurma şartları;
1. Kararın veya hükmün istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş olması;
2. Kararın veya hükmün hukuka aykırı olması;
3. Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık veya katılan sıfatının taşınmış olması.
Yukarıda açıklanan koşulların varlığı halinde kanun yararına bozma yoluna gidilebilir.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu Nasıl ve Nereye Yapılır?
CMK kanun yararına bozma yöntemini açıkça göstermemiştir. Kural olarak, başvuruların yazılı olması gerekir. İstisnai olarak, mahkemenin zabıt kâtibine sözlü beyanda bulunmak kaydıyla başvuru yapılabilir. Ancak, bu takdirde, sözlü beyanın tutanağa geçirilmesi gerekmektedir.
Bu halde, tutanakta yer alan beyan ve imzayı hakimin onaylaması gerekmektedir. Başvurulacak makam ise, kararı vermiş olan makamdır. Ancak, istisna olarak, itiraz yolunda, acele hallerde itirazı inceleyecek makama başvuru yapılması da mümkündür. Kanun yoluna başvuran kişinin, hangi karara karşı kanun yoluna gittiğinin irade açıklamasından net bir şekilde anlaşılması gerekir.
Hangi Kararlar İçin Kanun Yararına Bozma Başvurusu Yapılamaz?
- Kesinleşmemiş olan mahkeme kararları,
- İstinaf incelemesinden esası değerlendirmek suretiyle geçmiş olan mahkeme kararları,
- Temyiz incelemesinden esası değerlendirilmek suretiyle geçmiş olan mahkeme kararları,
- Tedbir niteliğindeki kararlar,
- Daha önce aynı konuya ilişkin olarak kanun yararına temyiz edilmiş ve bozularak Resmî Gazete'de ilan edilmiş olan kararlar,
- Bakımından kanun yararına bozma yoluna gidilemez.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu Yapılabilecek Kararlar Nelerdir?
CMK 309. maddede kanun yararına bozma yoluna gidilebilecek kararlar belirtilmiştir. Buna göre; hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyizincelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümler, kanun yararına bozma başvurusu yapılabilecek kararlardır.
Kanun Yararına Bozma Sonrası Süreç ve Yargıtay’ın Kararı
CMK kanun yararına bozma sürecini belirtmiştir.
Karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı kanun yararına bozma istemini nedenleriyle birlikte Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün
bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir.
Yargıtayın ceza dairesi ileri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü
kanun yararına bozar.
Kanun Yararına Bozma Kararı İnfazı Durdurur mu?
İnfazın durması kanun yararına başvuru üzerine yapılan bozma sonuçlarından biridir.Ancak, kanun yararına bozma yoluna gitmek başlı başına infazı durdurmaz. İnfazın durması için Yargıtay’ın bozma kararı vermesi ve ayrıca Yargıtay veya mahkeme tarafından infazın durdurulmasına karar verilmesi gerekir.
Kanun yararına bozma sonuçları;
1. CMK 223 üncü maddede tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkeme, gerekli inceleme ve araştırma sonucunda yeniden karar verir.
2. Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma
hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilir.
Bu hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
3. Davanın esasını çözüp de mahkûmiyet dışındaki hükümlere ilişkin ise, aleyhte
sonuç doğurmaz ve yeniden yargılamayı gerektirmez.
4. Hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektiriyorsa cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiriyorsa bu hafif cezaya Yargıtay ceza dairesi doğrudan hükmeder.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Resen Kanun Yararına Bozma Başvurusu
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Adalet Bakanlığının talebi üzerine gidebileceği gibi re’sen de kanun yararına bozma yoluna gidebilir.
Adalet Bakanlığının re’sen kanun yararına bozma yoluna gitmesinin koşulları;
1. Hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektiren koşulların olması;
2. Daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiren koşulların varlığı.
Yukarıda belirtilen her iki durumda re'sen Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcısı kanun yararına bozma isteminde bulunabilir.
Ancak, Adalet Bakanlığı tarafından başvurulduğunda bu yetki, artık Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından kullanılamaz.
Hukuk davalarında kanun yararına bozma düzenlemesine HMK m. 363’te yer verilmiştir. Buna göre, ilk derece mahkemelerinin kesin olarak verdikleri kararlar ile istinaf incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlarına ve bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin ilk derece mahkemesi sıfatıyla kesin olarak verdikleri kararlar ile yine bu sıfatla verdikleri ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlarına karşı, yürürlükteki hukuka aykırı bulunduğu ileri sürülerek Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun yararına temyiz yoluna başvurulur.
Kanun Yararına Bozma Süresi ve Zaman Aşımı
Kanun yararına bozma istemi herhangi bir süreye tabi değildir.
Kanun yararına bozma yolu herhangi bir süreye tabi olmadığından zamanaşımı da söz konusu değildir. Söz konusu yol, olağanüstü kanun yolu olduğundan zamanaşımını kesen bir etki de doğurmaz. Ancak kanun yararına bozma kararı verilip yeniden yargılama yapılması halinde zaman aşımı süresi yeniden işlemeye başlar.
Kanun Yararına Bozma Yargıtay Kararları
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 05.07.2022, 2021/434 E., 2022/520 K.
... E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda başka bir suçtan hükümlü olarak bulunan ve asıl Mahkemesince yapılan sorgusu sırasında duruşmadan bağışık tutulma isteğinde bulunmayan sanık ...’ın, hükmün açıklandığı ... tarihli son oturumda hazır bulundurulmayıp yokluğunda yargılama yapılarak mahkûmiyetine karar verilmesi savunma hakkının sınırlandırılması niteliğindedir.
Bu itibarla, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının kabulüne, Özel Daire kararının kaldırılmasına, Yerel Mahkeme hükmünün CMK'nın 309. maddesinin 4. fıkrasının (b) bendi uyarınca kanun yararına bozulmasına, müteakip işlemlerin mahallinde Mahkemesince yerine getirilmesine ve ulaşılan bu sonuç karşısında sanığın mala zarar verme suçuna ilişkin cezasının infazının durdurulması ile tahliyesine ...
----------------------------------------------------
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 21.06.2022, 2020/405 E., 2022/458 K.
... hâkimin yargılamaya katılamayacağına yönelik yasağın, yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına ilişkin değerlendirme aşaması dahil olmak üzere tüm evreleri kapsadığı, ilk yargılamaya katılan hâkimin hiçbir şekilde yargılamanın yenilenmesi aşamalarına katılmaması gerektiği anlaşıldığından, kesinleşen bir hükümle sonuçlanan davada görev alan hâkimlerin, bu davaya yönelik yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığının değerlendirilmesi aşamasında da görev yapamayacağı kabul edilmelidir.
... kanun yararına bozma isteminin reddine dair kararının KALDIRILMASINA,
... Mahkemesinin ... sayılı ek kararının, kesinleşen bir hükümle sonuçlanan davada görev alan hâkimlerin, bu davaya yönelik yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığının değerlendirilmesi aşamasında görev yapamayacağının gözetilmemesi isabetsizliğinden CMK’nın 309. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca kanun yararına BOZULMASINA, müteakip işlemlerin mahallinde mahkemesince yerine getirilmesine, ...
SIK SORULAN SORULAR
1- Hangi Durumlarda Kanun Yararına Bozma Yoluna Gidilir?
Hukuka aykırı kararların istinaf ve temyiz aşamasından geçmeden kesinleşmesi halinde kanun yararına bozma yoluna gidilir.
2- Kanun Yararına Temyiz Dilekçesi Kime Verilir?
Kanun yararına temyiz dilekçesi asıl itibariyle hukuka aykırı karar verdiği düşünülen ve kararı bozulması istenen mahkemeye verilir. İtirazı inceleyecek mercie de verilmesi mümkündür.
3- Kanun Yararına Bozma Talebi Ne Zaman Sonuçlanır?
Kanun yararına bozma talebini inceleme sonuçlandırma süresi yoktur. Ancak olası bir bozmada infazın durdurulması ve hukuka aykırılığın bir an önce giderilmesi bakımından geciktirilmeden inceleme yapılmasında yarar vardır.