Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Nedir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) düzenlemesine Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinde yer verilmiştir.
HAGB, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezasına hükmedilmesi halinde, cezanın hüküm ifade etmemesini, sanığın beş yıl süreyle denetim süresine tabi tutulmasını ifade eder.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Şartları Nelerdir?
HAGB şartları, CMK 231. maddesi 6. fıkrasında açıklanmıştır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
- Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
- Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir.
Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Niteliği
HAGB hukuki niteliği, kapsadığı suçlar bakımından bir tür yumuşatılmış cezanın ertelenmesi olarak değerlendirilebilir. HAGB kararı sonucunda, denetim süresi içinde bir suç işlenmemiş olması halinde, sanık açısından adli sicil kaydı oluşmayacak, düşme kararı verilecektir. Bu yönüyle cezanın ertelenmesine göre sanık lehine bir durum söz konusudur.
HAGB kararını, ceza verme değil, ceza vermeyi düşünme olarak yorumlamak mümkündür. Zira deneme süresi içinde yeniden bir suç işlenmesi durumunda karar açıklanacak ve fakat açıklanmakla kesinleşmeyecek, karara karşı istinaf gibi yasal yollara başvurulabilecektir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemeyecek suçlar şunlardır:
- Disiplin Mahkemeleri Kanunu kapsamında verilen disiplin suçları,
- Karşılıksız çek ya da çeklerin keşide edilmesi suçları,
- İmar kirliliğine neden olma suçları,
- Taahhüdü ihlal ya da nafaka gibi sebeplerle hükmedilen tazyik hapsi cezaları,
- Mahkemelerde duruşma disiplinine aykırı davranma sebebiyle hükmedilen disiplin hapsi cezaları,
- İnkılap kanunlarında yer alan suçlar hakkında HAGB kararı verilemez.
Adli Para Cezasında HAGB Kararı
CMK 231. maddesine göre, miktarı ne olursa olsun adli para cezasına hükmedilmesi halinde HAGB kararı vermek mümkündür.
Adli para cezasında HAGB kararı vermek için adli para cezasının doğrudan tayin edilmiş olması, diğer bir ifadeyle hapis cezasından çevrilmemiş olması gerekir. Ayrıca HAGB için gereken diğer koşulların da var olması gerekir.
Hapis Cezasında HAGB Kararı
HAGB kararı verilebilen hapis cezasının 2 yıl ve altı olması gerekir.
Kanunlarda özel olarak HAGB kararı verilemeyeceği belirtilmedikçe, başka ifadeyle istisnalar dışında ceza miktarı 2 yıl ve altı olan her hapis cezasında HAGB kararı vermek mümkündür.
Önemli olan, mahkemenin tüm artırım ve indirimleri uyguladıktan sonra sonuç ceza olarak takdir ettiği miktarın iki yıl veya altında olması gerektiğidir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı İçin Sanığa Dair Şartlar
HAGB kararı verilebilmesinin sanığa dair şartları şunlardır:
- Sanığın daha önce “kasıtlı” bir suçtan mahkûmiyetinin bulunmaması;
- Sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması;
- Zararın Giderilmesi;
- Sanığın HAGB önerisini kabul etmesi gerekir.
HAGB Kararında Denetim Süresi Ne Kadardır?
CMK m. 231/8’de öngörüldüğü biçimde, sanık hakkında HAGB kararı verildiği takdirde, sanık için beş yıllık denetim süresi söz konusu olacaktır. Sanığın beş yıllık süre içinde başka bir suç işlememesi durumunda hakkında verilen ceza hükümsüz kalacak ve HAGB verilen karar düşecektir.
HAGB Kararı Sonrasındaki Denetim Süresinde Yeniden Suç İşlenmesi
Belirlenen denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlememe ve yükümlülüklere uygun hareket etme koşulları, HAGB kararını bir kovuşturma şartı niteliğine bürür.
HAGB kararı verilen sanığın denetim süresi olan beş yıllık sürede yeniden bir suç ilememesi gerekir. HAGB sonrası suç işleyen sanık hakkındaki HAGB kararı açıklanacaktır. Bununla birlikte açıklanan karara karşı yasa yollarına baş vurulabilecektir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Sonuçları
HAGB kararının sonuçları şunlardır:
- HAGB kararı, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder.
- Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
- Sanığın denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar.
- Mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz Edilebilir mi?
CMK 231. maddesi onikinci fıkrasında, HAGB kararına itiraz konusu düzenlenmiştir. Buna göre, HAGB kararına itiraz edilebilecektir.
İtiraz mercii, karar ve hükmü inceler; usul ve esasa ilişkin hukuka aykırılık tespit ettiği takdirde, gerekçesini göstererek karar ve hükmü kaldırır ve gereğinin yapılması için dosyayı mahkemesine gönderir.
Denetim süresi içinde, yükümlülüğe uymayan sanık hakkındaki hüküm duruşma açılarak açıklanacaktır. Bu durumda HAGB kararı verilmemiş gibi hüküm istinafa tabi olacaktır. Kısaca HAGB kararından sonra hükmün açıklanması söz konusudur ve bu durumda istinaf yolu açıktır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz ve Aleyhe Bozma/Değiştirme Yasağı
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz mümkündür. İtiraz incelemesi yapan mahkeme itiraz nedenlerine bağlı kalmaksızın esastan ve usulden kararı kaldırıp yeniden karar verebilecektir.
Temyiz ve istinaf yasa yolunda olduğu gibi HAGB kararlarına itirazda da aleyhe bozma yasağı söz konusudur. Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, HAGB kararı aleyhine yalnızca sanık tarafından itiraz yasa yoluna başvurulduğu takdirde, aleyhe değiştirme (bozma) yasağı gereği ilk verilen ceza miktarından daha fazla cezaya karar verilemeyecektir.
HAGB Kararına Uyulmaması Nedeniyle Kararın Bozulması
HAGB kararına uyulmaması halinde dosya yeniden ele alınacak ve hüküm açıklanacaktır.
Sanığın denetimli serbestlik kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlemesi halinde sanık hakkında sanık hakkındaki HAGB kararı bozularak verilen hüküm açıklanır.
Mahkemece sanığın durumu gözetilerek sanık hakkında verilen cezanın yarısına kadar infaz edilmemesi ya da koşulları varsa hapis cezasının ertelenmesi veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine de karar verebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Düşmesi
CMK 231. maddesine göre, denetim süresi içinde yeniden suç işlemeyen ve denetim koşullarına uyan sanık hakkındaki dava düşecektir. Beş yıllık süre sonunda dosya yeniden ele alınacak ve HAGB kararı olan davada düşme kararı verilecektir.
HAGB düşme kararı dava açılmamış gibi hüküm ifade eder. Adli sicil kaydı oluşmaz. Ancak düşme kararına karşı istinaf yolu açıktır.
HAGB Kararı Aleyhine Kanun Yararına Bozma Başvurusu
İstinaf ya da temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlardan olan HAGB kararları kanun yararına bozmaya konu olabilir. HAGB kararına itiraz edilip edilmemesinin önemi yoktur.
Genel Kurul’a göre henüz hukuken varlık kazanan bir hüküm niteliği olmadığından hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı esas bakımından değil, ancak “CMK m. 231 ile gösterilen şekil şartları” bakımından kanun yararına bozmaya konu olabilecektir.
Kanun yararına bozma başvurusu üzerine verilecek kararla, HAGB kararının bozulması mümkündür.
HAGB Kararı ve Tutuklama Nedeniyle Tazminat
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı davayı esastan sonlandıran bir karar değildir. Denetim süresi içinde yeniden suç işlenmesi veya denetim koşullarına uyulmaması durumunda hüküm açıklanacak ve yeniden verilecek karara karşı yasa yollarına gidilebilecektir.
Açıklanan hükümden sonra sanık hakkında cezaya hükmedilebileceği gibi beraat veya düşme kararı da verilebilecektir. Ancak yeniden verilecek beraat veya düşme kararının kesinleşmesi halinde tutuklu kalınan veya göz altında geçirilen süre nedeniyle CMK 141 ve devamı maddelerine dayanarak tazminat davası açılabilecektir.
HAGB Kararı Yargıtay Kararları
Hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi nedeniyle kötü niyetli satın alan konumunda olan sanık ...’nun suç nedeniyle elde ettiği haksız kazancının devam etmesi ve katılan ...’ın zararını gidermemesi veya gidermeye yönelik herhangi bir çaba sarf etmemesi nedeniyle yerel Mahkemece hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yer olmadığına ilişkin “katılanın zararının sanık tarafından giderilmediği” şeklinde gösterilen gerekçenin usul ve kanuna uygun olduğu...
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 17.05.2022, 2018/607 E., - 2022/349 K.
----------------------
Sanığa yüklenen şantaj eylemlerinin ayrı ayrı suçları mı yoksa zincirleme biçimde işlenen şantaj suçunu mu oluşturacağı ve sanık hakkında mükerrer açılan kamu davası olup olmadığı hususlarının tespiti bakımından hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verildiği ... Mahkemesinin ... esas sayılı yargılamasına konu iddianamede suç tarihinin ve sanığa yüklenen şantaj eyleminin diğer iddianamelerde yer verilen eylemlerden farklı olup olmadığının net bir şekilde ortaya konulup, 18.10.2012 tarihli hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ile belirlenen denetim süresi sonunda nasıl bir karar verildiği belirlendikten sonra sanığın hukuki durumunun tayini yerine eksik araştırmayla hüküm kurulmasının usul ve kanuna aykırı olduğu...
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 10.03.2022, 2017/840 E., - 2022/165 K.
---------------------
Bakanlığının kanun yararına bozma isteminin kabulü ile; ... 3. Ağır Ceza Mahkemesinin 05.09.2017 tarihli ve 304 değişik ... sayılı kararının, hükmün hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlara karşı yapılan itiraz üzerine CMK’gereğince hükmün açıklanmasının geri bırakılması koşullarının bulunup bulunmadığına dair yapılacak şekli denetim dışında öncelikle zamanaşımının gerçekleşip gerçekleşmediği hususunun değerlendirilmesi, zamanaşımının gerçekleşmediğinin anlaşılması hâlinde ise esas bakımından (suçun sübutu, nitelendirilmesi vb. konularda) değerlendirme yapılması, bu bağlamda açıklanmayan hükümlerin içeriğindeki hukuka aykırılıkların denetlenmesi gerektiği ...
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 17.02.2022, 2019/90 E., - 2022/98 K.
-------------------------
Her ne kadar Yerel Mahkemece sanık hakkında hapis cezasının ertelenmesine yer olmadığına hükmedilirken “Sanığın suçu işleyiş biçimine, sabıka kaydındaki ilamlardan anlaşıldığı üzere daha öncede benzer mahiyette suçlar işlemiş oluşuna binaen cezasının ertelenmesi halinde ileride tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkememizce kanaat hâsıl olmadığından…” şeklindeki gerekçelere yer verilmek suretiyle sanığın yalnızca suçu işledikten önceki durumuna vurgu yapılmış ise de yargılama sürecindeki davranışlarının olumsuz görülmesi de dahil tüm şartlar bakımından sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yer olmadığına karar verilmesi, aynı hükümdeki bu durumun, sanığın yeniden suç işlemeyeceği yönündeki kanaatin yargılama sürecindeki davranışlarını da kapsadığını göstermesi ve hapis cezasının ertelenmemesine ilişkin gerekçelerin diğer kişiselleştirme nedenleri ile ilgili uygulamalarla çelişmemesi hususları birlikte değerlendirildiğinde; sanık hakkında hapis cezasının ertelenmesine yer olmadığına karar verilirken Yerel Mahkemece gösterilen gerekçelerin kanun koyucunun aradığı anlamda yasal ve yeterli olduğu kabul edilmelidir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 18.01.2022, 2019/212 E., - 2022/33 K.
SIK SORULAN SORULAR
1- HAGB 5 yıl Doldu Ne Yapmalıyım?
HAGB kararının kesinleşmesinden itibaren 5 yıllık süre dolduğu halde herhangi bir suç işlememişseniz ve denetim koşullarına uymuşsanız hakkınızda HAGB kararı veren mahkemeye başvurup davanın düşürülmesine karar verilmesini isteyebilirsiniz.
2- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Sicile İşler mi?
HAGB kararı, bir mahkumiyet kararı değildir. Hükümlü değil sanık sıfatı devam ettiğinden, HAGB kararı verilen bir suç adli sicile işlenmez.
3- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Memuriyete Engel mi?
HAGB kararı bir mahkumiyet kararı değildir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre, ancak bir yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkumiyet memuriyete engel olabilecektir.
4- 2 Kez Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilebilir mi?
İkinci suçun, HAGB kararı verilen denetim süresi başladıktan sonra işlenmesi durumunda bu süre içerisinde bir kez daha HAGB kararı verilmesi mümkün değildir.