Davanın Reddi Nedir?
Davanın reddi kavramı, farklı hukuk dallarında uygulama alanı bulmakla birlikte burada ceza yargılaması açısından değerlendirilecektir.
“Non bis in idem” kuralı olarak ta adlandırılan ilkenin özünü ceza muhakemesinde tekrarlama yasağı oluşturmaktadır. Açılmış bulunan bir davanın, yargılama koşullarının bulunmaması nedeniyle reddi veya esasa girişildikten sonra yerinde görülmeyerek reddedilmesi anlamına gelmektedir.
Davanın Reddi Sebepleri Nelerdir?
Davanın reddine karar verilmesi ret sebeplerinin varlığına bağlıdır. Koşulları CMK m. 172/2 ve 223/7’de düzenlenmiştir. Bunun için açılmış bir dava veya verilmiş bir hüküm olmalıdır.
Davanın reddi için iki temel sebep aranmaktadır.
1. Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş ve kesinleşmiş bir hüküm bulunmalıdır.
2. Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden açılmış bir dava bulunmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamayacağıdır.
Davanın Reddi Şartları
Davanın reddi kuralının özünü ceza muhakemesinde tekrarlama yasağı oluşturmaktadır. Bu yasağın koşullarını, kişinin ve fiilin aynılığı oluşturmaktadır.
1. Kişinin aynılığı koşulu: Belirli bir fiilden dolayı yargılanan kişi hakkında aynı fiilden dolayı ikinci bir yargılamanın yapılmamasını gerektirecektir. Ceza muhakemesinde kesin hükmün önleme etkisi yargılanan ve hakkında kesin hüküm verilen kişi bakımından söz konusu olabilecektir.
2. Fiilin aynılığı koşulu: Kesin hükme konu teşkil eden fiilin aynı olmalıdır. sonucuna ulaşılacağı da tartışmalıdır. Fiilin aynılığı meselesi ceza muhakemesinde dava konusu ile ilgilidir. Bir fiil, ceza davasının konusunu oluşturuyor ise, hüküm verilmiş olması durumunda aynı fiil başka bir ceza davasının konusu olamayacaktır
Ceza Hukukunda Davanın Reddine Karar Verilmesi
CMK davanın reddi düzenlemesine yer vermiştir. Ceza davasında davanın reddi kurumu, CMK m. 177 ve 223’te belirtildiği üzere, aynı fiilden dolayı aynı sanık hakkında mükerrer yargılama yapılmasına engel oluşturmak amacı gütmektedir.
Davanın Reddi Haricinde Verilebilecek Kararlar
CMK m. 223’te yargılama sonunda verilecek karar türleri düzenlenmiştir.
Davanın reddi dışında verilebilecek kararlar; beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi ve davanın düşmesidir.
Davanın Reddi Sonuçları
Davanın reddi kararı, davayı sonuçlandıran bir hükümdür. Dolayısıyla hükmün sonuçlarını yaratır ve bağlayıcı özellik taşır. Davanın reddi sonuçları, özellikle fail açısından büyük önem taşımaktadır. Bu kararla failin üzerine atılı suçu işleyip işlemediği değerlendirilmesi yapılamaz.
Davanın Reddi Kararına Karşı İtiraz
İtiraz tabi kararlar kanunda belirtilen haller dışında hakim kararlarıdır. Mahkeme kararları ise davanın reddi kararı se mahkeme kararıdır ve itiraza tabi değildir.
Davanın Reddi Kararına Karşı İstinaf
Davanın reddi kararı, CMK m. 223’te hüküm olduğu belirtilmekle CMK m. 272 ve devamı maddeleri uyarınca istinafa tabidir. İstinaf istemi, hükmün açıklanmasından itibaren yedi gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır.
Davanın Reddi Kararına Karşı Temyiz Başvurusu
5271 sayılı CMK’nın 286 ve devamı maddelerinde temyiz kurumuna yer verilmiştir. Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin bozma dışında kalan hükümlerinin temyiz edilebileceği hükme bağlanmıştır. Belirtilen nedenlerle ret kararının bölge adliye mahkemelerince verilmesi durumunda söz konusu karar temyize tabi olabilecektir.
Davanın Reddi Yargıtay Kararları
Ceza Genel Kurulu, 29.09.2022, 2021/24 E., 2022/593 K.
Muhakeme yapılmasına engel olan bu şartlardan birisi "Non bis in idem" olarak ifade edilen, aynı sanık hakkında aynı suçtan verilmiş bir hüküm veya açılmış dava bulunmamasıdır. "Non bis in idem" ilkesine uluslararası sözleşmelerde de yer verilmiş olup konu AİHS'nin 7 numaralı Ek Protokolü'nün "Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı" başlıklı 4. maddesinin ilk fıkrasında "Hiç kimse bir devletin ceza yargılaması usulüne ve yasaya uygun olarak kesin bir hükümle mahkûm edildiği ya da beraat ettiği bir suçtan dolayı aynı devletin yargısal yetkisi altındaki yargılama usulleri çerçevesinde yeniden yargılanamaz veya mahkum edilemez" şeklinde ifade edilmiştir.
Bu itibarla, aynı suçtan aynı dönemi ve eylemleri kapsar şekilde başka dosyada yargılanan ve mahkumiyetine karar verilen sanık ... hakkında silahlı terör örgütüne üye olma suçundan açılan işbu davanın 5271 sayılı CMK'nın 223/7. maddesi gereğince reddine karar verilmesi isabetli bulunmuştur.
---------------------------------
Ceza Genel Kurulu, 18.04.2019, 2018/381 E., 2019/346 K.
Adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için, maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm delillerin toplanması ve tartışılmasının zorunlu olduğu cihetle, ... sanık ... hakkında aynı eylem nedeniyle mükerrer dava açılıp açılmadığının ve CMK'nın 223. maddesinin yedinci fıkrası uyarınca davanın reddi koşullarının oluşup oluşmadığının araştırılması ile elde edilecek sonuca göre sanıkların hukukî durumlarının belirlenmesi gerekirken, eksik araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır.
SIK SORULAN SORULAR
1- Davanın Reddi Kararı Hangi Durumda Verilir?
Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş ve kesinleşmiş bir hükmün veya açılmış bir davanın varlığı halinde ret kararı verilir.
2- Davanın Esastan Reddi Ne Demek?
Davanın reddi kararı daha çok usule ilişkin olsa da söz konusu ret kararına karşı yapılan istinaf isteminin yerinde görülmemesi halinde, bölge adliye mahkemesince esastan ret kararı verilir.