Müsadere Nedir?
Kökeni Roma hukukuna dayanan müsadere, işlenen bir suçtan dolayı belirli kanunî şartlar altında, kişinin bir şey üzerindeki mülkiyet hakkına son verilerek mülkiyetin kamusal karakter taşıyan bir teşekküle geçmesi sonucunu doğuran bir yaptırımdır, güvenlik tedbiridir. Türk hukukunda müsadere sistemi güvenlik tedbirleri başlığı altında düzenlenmiştir.
Müsadere Çeşitleri Nelerdir?
TCK’nın 54. maddesinde “eşya müsaderesi”, 55. maddesinde ise “kazanç müsaderesi” olmak üzere iki farklı türde müsadere öngörülmüştür.
1- Eşya (Mal) Müsaderesi
Eşya müsaderesi, iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın zoralımı, yani söz konusu eşyaya devletin el koymasıdır.
Maddenin birinci fıkrasında suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşyanın kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edileceği de öngörülmüştür (TCK md. 54).
2- Kazanç - Para Müsaderesi
Kazanç müsaderesi TCK m. 54/2’de düzenlenmiştir.
Buna göre; kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın, ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkansız kılınması halinde; bu eşyanın değeri kadar para tutarının müsaderesine karar verilir.
Eşya (Mal) Müsaderesi Şartları
1. Genel kural kasten işlenen bir suçun varlığıdır.
2. Müsadere konusu eşyanın ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkânsız kılınması halinde; bunun değeri kadar para tutarı müsadere edilir.
3. Müsadere münhasıran suçun işlenişine iştirak eden kişilerin mülkiyetindeki eşyaya taalluk etmelidir.
4. Eşya, suçun işlenmesine tahsis edilmiş olmalıdır.
5. Suçtan meydana gelen eşya olmalıdır.
6. Suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin, işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağının anlaşılması halinde, eşyanın müsaderesine hükmedilmeyebilir (m. 54/3).
7. Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya suça-sübuta bakılmaksızın müsadere edilir.
8. Müşterek veya iştirak halinde mülkiyete konu olan eşyada, suça iştirak eden kişinin payının müsaderesine karar verilmesi mümkündür.
Kazanç Müdaresi Şartları
1. Genel kural kasten işlenen bir suçun varlığıdır.
2. Kazanç müsaderesinde de kaim değerin müsaderesini olanaklıdır. Müsadere konusu eşya veya maddî menfaatlere el konulamadığı veya bunların merciine teslim edilmediği hâllerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir.
3. Eşyayı sonradan iktisap eden kişinin Medeni Kanun’un iyi niyetin korunmasına dair hükümlerinden istifade edemiyor olması halinde söz konusu eşyanın müsaderesi mümkün olabilecektir.
4. Suç işlemek suretiyle veya suç işlemek dolayısıyla elde edilen malvarlığının müsaderesi için işlenen fiilin suç oluşturması yeterli olup failin kusurlu bulunması şart değildir.
Kaçakçılık Suçlarında Müsadere
5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 13. maddesinde Türk Ceza Kanununun eşya ve kazanç müsaderesine ilişkin hükümlerine atıf yapılmak suretiyle düzenlenmiştir. Bir diğer ifadeyle, yukarıda belirtilen ve TCK’da yer alan müsadere şartları kaçakçılık suçları açısından da geçerlidir.
Kaçakçılık suçlarında, genel müsadere hükümlerine ek olarak; Kaçakçılık Kanununa göre, kaçak eşya taşımasında bilerek kullanılan veya kullanılmaya teşebbüs edilen her türlü taşıma aracı hakkında müsadere kararı verilebilmesi için, kaçak eşyanın, suçun işlenmesini kolaylaştıracak veya fiilin ortaya çıkmasını engelleyecek şekilde özel olarak hazırlanmış gizli tertibat içerisinde saklanmış veya taşınmış olması, kaçak eşyanın, taşıma aracı yüküne göre miktar veya hacim bakımından tamamını veya ağırlıklı bölümünü oluşturması veya naklinin, bu aracın kullanılmasını gerekli kılması ve/veya taşıma aracındaki kaçak eşyanın, Türkiye’ye girmesi veya Türkiye’den çıkması yasak veya toplum veya çevre sağlığı açısından zararlı maddelerden olması gerekir.
Müsadere Usulü
Müsadere konusunda karar verme yetkisi mahkemenindir. Müsadere isteminde bulunacak makam ise Cumhuriyet savcılığıdır. Ek savunma hakkı tanınarak müsadere kararı vermek de mümkündür. Müsadere usulü CMK m.256-259 arası hükümlerde düzenlenmektedir. Bu düzenlemeye göre; müsadere kararı verilmesi gereken hâllerde, kamu davası açılmamış veya kamu davası açılmış olup da esasla beraber bir karar verilmemişse; karar verilmesi için, Cumhuriyet savcısı veya katılan, davayı görmeye yetkili mahkemeye başvurabilir. Kamu davası açılmış olup da iade edilmesi gereken eşya veya malvarlığı değerleri ile ilgili olarak esasla birlikte bir karar verilmemiş olması durumunda, mahkemece re’sen veya ilgililerin istemi üzerine bunların iadesine karar verilir. Bu duruma ilişkin verilmesi gereken kararlar, duruşmalı olarak verilir.
Müsadere veya iade olunacak eşya veya diğer malvarlığı değerleri üzerinde hakkı olan kimseler de duruşmaya çağrılır. Bu kişiler, sanığın sahip olduğu hakları kullanabilirler. Çağrıya uymamaları, işlemin ertelenmesine neden olmaz ve hükmün verilmesini engellemez.
Müsadere Kararı
Müsadere kararı vermeye görevli ve yetkili mahkeme, asıl suç için görevli ve yetkili olan mahkemedir.
Suç konusu olmayıp sadece müsadereye tâbi bulunan eşyanın müsaderesine sulh ceza hâkimi tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilir.
Mahkemece verilecek hükümlere karşı Cumhuriyet savcısı, katılan ve Müsadere veya iade olunacak eşya veya diğer malvarlığı değerleri üzerinde hakkı olan kimseler için istinaf yolu açıktır.
Müsadere Yargıtay Kararları
Ceza Genel Kurulu, 27.01.2022 güm ve 2017/300 E., 2022/64 K.
Yerel Mahkemenin direnme kararına konu hükmünün, sanıklar hakkında 6831 sayılı Kanuna aykırılık suçundan açılan müsadere talepli asıl davada gerçekleşen zamanaşımı nedeniyle bozulmasına, ancak yeniden yargılamayı gerektirmeyen bu konuda, karar tarihi itibarıyla 5320 sayılı Kanun’un 8. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nın 322 maddesi uyarınca TCK’nın 66/1-e maddesi ile 5271 sayılı CMK’nın 223/8. maddesi gereği sanıkların cezalandırılması ve nakil aracının müsaderesi talepli kamu davasının düşmesine karar verilmelidir.
--------------------
Ceza Genel Kurulu, 20.01.2022 gün ve 2017/1011 E., 2022/37 K.
Kamu davası açılmadan önce şüphelinin ölmesi durumunda kovuşturma imkânının bulunmaması nedeniyle "kovuşturmaya yer olmadığına", kamu davası açıldıktan sonra sanığın ölmesi hâlinde ise yerel mahkemece "davanın düşmesine" karar verilecektir. Ölümün ceza ilişkisini sadece ölen kişi bakımından sona erdirmesi nedeniyle iştirak hâlinde işlenen suçlarda diğer sanıklar hakkında davaya devam edilecek, sanığın ölümü, niteliği itibarıyla müsadereye tabi olan eşya ve maddi menfaatler hakkında davaya devam olunarak müsadere kararı verilmesine engel olmayacaktır.
SIK SORULAN SORULAR
1- Müsadere Bir Ceza mıdır?
Doktrinde müsaderenin hukuki niteliği konusunda fikir birliği yoktur. Kimi görüşe göre güvenlik tedbiri olarak nitelendirirken kimi görüş ek bir ceza olarak görmektedir.
Türk Ceza Kanunu ise bu kurumu güvenlik tedbirleri başlığı altında düzenlemiştir. Dolayısıyla ceza hukukumuz açısından müsadere bir ceza değil, güvenlik tedbiri niteliğindedir.
2- Türkiye’de Müsadere Sistemi Var mı?
Türkiye’de müsadere sistemi vardır, TCK m. 54 ve 55’te eşya ve kazanç müsaderesi şeklinde 2 başlık altında düzenlenmiştir.
3- Müsadere İşlemini Yapma Yetkisi Kimde?
Müsadere kararı verme yetkisi esas itibariyle mahkemenindir.
İnfaz işlemi ise Cumhuriyet Savcısı kontrolünde adli kolluk tarafından yerine getirilir.