Ceza Davasında Hangi Hükümler Verilebilir?
CMK hüküm çeşitleri, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararlarıdır. Ceza davası hüküm çeşitleri CMK m. 223’te düzenlenmiştir.
CMK 223/2-a Maddesi Nedir?
CMK m. 223/2-a’da beraat kararı verilmesini gerektiren hallerden biri olarak, yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması öngörülmüştür. Fıkraya göre işlenen belli bir fiilden ceza verilebilmesi için o fiilin suç olarak tanımlanmış olması gerekir. Fiilin suç olarak kanunlarda yer alamamış olması durumunda beraat kararı verilecektir.
CMK 223/2-b Maddesi Nedir?
CMK m. 223/2-b’de beraat kararı verilmesini gerektiren hallerden biri, yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olmasıdır. Suç oluşturan fiilin şüpheli tarafından işlendiğine ilişkin yeterli şüphenin varlığı şüpheli hakkında dava açmaya yeterlidir. Ancak kovuşturma aşamasında suçu sanık tarafından işlenmediğinin belirlenmesi durumunda sanık hakkında beraat kararı verilecektir.
CMK 223/2-c Maddesi Nedir?
CMK m. 223/2-b’de beraat kararı verilmesini gerektiren bir diğer hal, yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmamasıdır. Tüm suçların ortak unsuru, manevi unsur olarak adlandırılan kusur durumudur. Kusursuz ceza olmaz ilkesinin doğal sonucu olarak ceza verilebilmesi için failin kasıtlı veya kanunda taksirli hali de öngörülmüşse taksirli olması gerekir. Genel olarak suçun işlenmesinde kasıt yoksa, taksirle işlenebilen suçlar açısından ise taksir yoksa faile ceza verilmeyecek, beraate hükmedilecektir.
1- Beraat Kararı
Yargılama sonunda sanık açısından verilebilecek en lehe hüküm beraattir. Beraat kararı verilebilecek haller ise CMK m. 223/2’de belirtilmiştir. Buna göre, beraat kararı;
a) Yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması,
b) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması,
c) Yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmaması,
d) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmesine rağmen, olayda bir hukuka uygunluk
nedeninin bulunması,
e) Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması,
Hallerinde verilir.
2- Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Ceza verilmesine yer olmadığı kararının temelinde yatan neden faile kusur yüklemeyi engelleyen hallerin bulunmasıdır. Ceza verilmesine yer olmadığına karar verilecek haller CMK m. 223/3 ve 223/4’te düzenlenmiştir.
CMK m. 223/3’e göre, sanık hakkında;
a) Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik
hali ya da geçici nedenlerin bulunması,
b) Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı
emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
c) Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
d) Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi,
Hallerinde, kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı
verilir.
CMK m. 223/4’e göre, İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen;
a) Etkin pişmanlık,
b) Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
c) Karşılıklı hakaret,
d) İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,
Dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı
verilir.
3- Mahkumiyet Kararı
Yargılama sonunda sanık açısından verilebilecek en ağır karar mahkumiyettir.
CMK m. 223/5’e göre, yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilir. Mahkumiyet kararı verilebilmesi için, fiilin kanunda tanımlanan bir suçu oluşturması, failin bu suçla ilgili kusurunun bulunması, ceza verilmesini engelleyen nedenlerin bulunmaması gerekir.
4- Güvenlik Tedbirine Hükmedilmesi Kararı
CMK m. 223/6’ya göre, yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunur.
Güvenlik tedbirlerinde amaç, tehlikeli suçlulara karşı toplumu korumaktır. Amaç, yeni suçlar işlemesini, suçta tekerrürü önlenmektir. Gelecekteki bir suçun işlenmesi tehlikesine karşı toplumun savunulmasıdır.
Güvenlik tedbirleri uygulanabilirlik şartları;
a. Suç toplum için tehlikeli halin belirtisini oluşturmalı,
b. Güvenlik tedbirine suçun işlenmesinden sonra hükmedilmeli,
c. Güvenlik tedbiri kanun tarafından öngörülmeli,
d. Güvenlik tedbirine hâkim tarafından hükmedilmeli.
5- Davanın Düşmesi Kararı
Davanın düşmesi kararı verilecek haller kanunda gösterilmiştir. CMK m. 223/8’de açıklandığı üzere, TCK’da öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar verilir.
Davanın düşmesi, şartların varlığı halinde beraat veya ceza gibi diğer kararları verilememesi, diğer bir ifadeyle davanın esastan karara bağlanamaması, kovuşturmaya son verilmesidir.
6- Davanın Reddi Kararı
Davanın reddi kararı, CMK 223/7’de açıklandığı üzere hükümdür.
Davanın reddine karar verilebilmesinin iki temel sebebi vardır;
a. Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş ve kesinleşmiş bir hüküm bulunmalı,
b. Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden açılmış bir dava bulunmalıdır.
Davanın reddi kuralının özünü ceza muhakemesinde tekrarlama yasağı oluşturmaktadır. Bu yasağın iki koşulu ise kişinin ve fiilin aynı olmasıdır.
7- Davanın Durması Kararı
CMK 223/8-2’ye göre, soruşturmanın veya kovuşturmanın yapılması şarta bağlı tutulmuş olup da şartın henüz gerçekleşmediği anlaşılırsa; gerçekleşmesini beklemek üzere, durma kararı verilir.
Kanunda tanımlanan bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması şarta bağlıdır. Söz konusu şartlar gerçekleşmeden dava açılmışsa şartlar gerçekleşene kadar durma kararı verilir. Şartlar gerçekleştiğinde yargılama kaldığı yerden devam eder. Şikayete ve idarenin iznine bağlı suçlar bu kapsamdadır.
8- Görevsizlik Kararı
CMK m. 223/10’da öngörülen ve hüküm kabul edilen görevsizlik kararı, ceza mahkemelerince verilip adli yargı dışında kalan mahkemelerin görevli görüldüğü kararlardır.
Görevsizlik kararının hüküm sayılması koşulları;
a. Fiilin ceza mahkemesinin görevine girmemesi,
b. Adli yargı dışında kalan bir yargı merciinin görevli görülmesidir.